پرده کعبه                              

براي نخستين بار حضرت اسماعيل(ع) پرده اي بر روي کعبه کشيد. بعدها قريش اين سنت را ادامه داد و پرده داري کعبه براي آنان منصبي ويژه شد. رسول خدا(ص) پس از فتح مکه (20 رمضان سال هشتم هجرت) پرده آن را عوض کرد. بعد از آن هميشه يکي از کارهاي خلفا و اميران توجه به همين پرده و تعويض سالانه آن بوده است. گفتني است که پوشاندن پرده بر کعبه که بيشتر به هدف حفظ ديواره هاي آن از آسيب هاي بيروني و نيز حرمت نهادن به آن بود، به مرور، از نظر سياسي بسيار با اهميت و براي بافنده آن مايه افتخار بوده است. بي ترديد بايد از لحاظ تخصص در بافندگي ، مصر را پيشگام دانست، به همين دليل حتي زمان عباسيان، در بسياري از سال ها، کار بافتن پرده به دست مصريان انجام مي شد.

در ميان دولت هاي اسلامي، زماني که در هر گوشه اي از دنياي اسلام دولتي حاکم بود، آنهايي موفق به داشتن اين افتخار مي شدند که از قدرت سياسي بالاتري برخوردار بودند. پس از امويان؛ عباسيان، فاطميان، حاکمان يمن، و زماني نيز برخي از قدرت هاي پرنفوذ محلي کار تهيه پرده را بر عهده داشتند. آنان نام خويش را نيز بر پرده مي نوشتند و تا مدتي که پرده برقرار بود، نام آنان نيز در منظر ديد طواف کنندگان قرار داشت؛ مثلا زماني که در آستانه قرن چهارم هجري ابوالسرايا به نام علويان در عراق قيام کرد و مدتي اوضاع را در اختيار داشت، حسين ابن افطس نماينده وي در مکه، پرده اي براي کعبه فرستاد که روي آن چنين نوشته شده بود:

بِِسمِ اللهِ الرَّحمَنِ الرَّحِيمِ، وَ صَلّي اللهُ عَلي مُحَمّدٍ وَ عَلي أَهلِ بَيتهِ الطّاهِرِينَ الأَخيار، أمر ابوالسرايا الأصفر بن الأصفر داعية آل محمد بِعَمَلِ هذِهِ الکِسوَة لِبَيتِ اللهِ الحَرام.

در دوره تيموري در ايران، براي چند سال " شاهرخ" فرزند تيمور پرده براي کعبه فرستاد. در اين دوره و تا روي کارآمدن عثماني ها، اين مماليک و عثماني ها بودند که خدمت حرمين شريفين را داشته و استثنائا به ديگران اجازه مي دادند که پرده براي کعبه ارسال کنند.

پرده کعبه به دليل قرار گرفتن در معرض آفتاب و باران و باد، هر سال نياز به تجديد و تعويض داشت. در برخي از سال ها دوبار عوض مي شد. در آخرين روزهاي پيش از تعويض پرده، به وضوح مي توان لزوم نصب پرده جديد را دريافت. ازرقي از سال 200 هجري تا سال 244 تعداد پرده هاي تعويض شده کعبه را شمرده و شمار آنها را 170 جامه دانسته است.

رنگ پرده کعبه

پرده کعبه در قرون اخير به رنگ مشکي بوده که نوشته هاي آن به صورت طلايي بافته مي شد اما در برخي موارد از رنگ هاي ديگري هم استفاده شده است. براي نمونه زمان ملکشاه سلجوقي، پرده اي که از زمان سلطان محمود غزنوي براي کعبه آماده شد و به رنگ زرد بود، براي کعبه ارسال گرديد.₍₃₎ در زمان الناصرعباسي، ابتدا پرده اي به رنگ سبز براي کعبه آماده شد و پس از آن، از اواخر خلافت وي، به رنگ مشکي تهيه گرديد که گويا از آن پس همين رنگ حفظ شده است.

زمان نصب پرده

نصب پرده به طور معمول در روز عرفه و يا روز عيد قربان صورت مي گرفته است. گفتني است کعبه، پرده اي نيز در داخل دارد که هر چند سال يک بار تعويض مي شود، دليلش نيز آن است که اين پرده به دليل اين که در برابر آفتاب نيست و فرسايش ناشي از دست ماليدن را هم ندارد، به سادگي دچار فرسودگي نمي شود.

ويژگيهاي جامه کعبه

جامه کعبه از 54 قطعه ترکيب يافته است؛ طول هر قطعه 14 متر و پهناي آن 95 سانتي متر و مساحت کلي آن به 2650 متر مربع بالغ مي گردد. کمربند پرده از 16 قطعه ترکيب يافته و محيط آن 45 متر و پهنايش 95 سانتي متر است.

براي تهيه جامه کعبه به 670 کيلوگرم ابريشم سفيد خالص نياز است تا با 720 کيلوگرم مواد رنگ آميزي به انجام برسد، اما کمربند و پرده دروازه کعبه رشته هاي نقره اي و طلا فام نياز دارد که وزن مجموعه آن به 120 کيلوگرم مي رسد.

پرده داراي دو بخش است؛ يکي پوشش ظاهري که هيمشه رنگ سياه دارد و ديگر پرده داخلي که داراي رنگ غيرسياه است. روشن نيست رنگ سياه براي چه انتخاب شده است؛ اما هر چه هست، بسان يک خال سياه در تارک سطح سفيد مسجد الحرام خودنمايي مي کند و ظرافت و زيبايي خاصي را به معرض نمايش مي گذارد. درگذر زمان، هر کسي از سياهي پرده کعبه برداشتي داشته است. شاعري به مناسبت کشته شدن شماري از حاجيان، توسط راهزنان در راه چنين سروده است:

کعبه بهر قتل جمعي بي گناه                                                      جامه خود مي کند دايم سياه

از شهيدان عجم زان اهل دين                                                     شد فرو زمزم زخجلت در زمين

پرده در کعبه، که " برقع" نام دارد، از پارچه ابريشمي سياه بافته شده و در روي آن آيات قرآن کريم نقش بسته و با رسم الخط در بالاي آن نوشته شده است: اين پرده در مکه مکرمه ساخته شده و به کعبه مشرفه اهدا گرديده است. در پايين آن اين جمله نقش شده است: " خادم الحرمين الشريفين الملک فهدبن عبدالعزيز آل سعود تقبل الله منه."

هزينه تهيه جامه کعبه مشرفه به بيش از 17 ميليون ريال سعودي مي رسد.

آيات نوشته شده بر جامه کعبه

کلمه " لا أله الاّ الله" و " محمد رسول الله" در ميان مربع ها، با رشته هاي ابريشمي بافته شده و در دو کناره راست و چپ آن، در ميان مربع بزرگ، لفظ" جلّ جلاله " به شکل شماره 8 و در خاليگاه آن لفظ " يا الله" نقش شده است.

روي کمربند کعبه و قسمت شرقي آن، با رشته هاي نقره اي طلا فام، آيات مبارکه " و إذا جعلنا البيت مَثابة للناس و أمناً و اتخذوا من مقام إبراهيم مصلي و عهدنا إلي إبراهيم و إسماعيل أن طهرا بيتي للطائفين و العاکفين و الرکع السجود. و إذ قال إبراهيم رب اجعل هذا بلداً آمناً و ارزق أهله من الثمرات من آمن منهم بالله و اليوم الآخر و قال  من کفر فأمتعه قليلا ثم أضطره إلي عذاب النار و بئس المصير. و إذ يرفع إبراهيم القواعد من البيت و إسماعيل ربنا تقبل منا إنک أنت السميع العليم. ربنا و اجعلنا مسلمين لک و من ذريتنا أمةً مسلمةً لک و أرنا مناسکنا و تب علينا إنک أنت التّواب الرَّحيم." با خط زيبا نقش شده است.

در قسمت جنوبي کمربند، يعني در ميان رکن حجرالأسود و رکن يماني، اين آيات مبارکه نقش است: بسم الله الرحمن الرحيم" قل صدق الله فاتبعوا ملة إبراهيم حنيفاً و ما کان من المشرکين. إن أول بيتٍ وضع للناس للذي ببکة مبارکاً و هدي للعالمين فيه آيات بينات مقام إبراهيم و من دخله کان آمناً و لله علي الناس حج البيت من استطاع إليه سبيلاً و من کفر فإن الله غني عن العالمين. قل يا أهل الکتاب لم تکفرون بآيات الله و الله شهيدٌ علي ما تعملون.

در قسمت غربي کمربند؛ يعني ميان رکن يماني و حجر اسماعيل، اين آيات مبارکه نقش شده است:" و إذ بوأنا لإبراهيم مکان البيت أن لا تشرک بي شيئاً و طهر بيتي للطائفين و القائمين و الرکع السجود. و اُذن في الناس بالحج يأتوک رجالاً و علي کل ضامر يأتين من کل فجٍ عميقٍ."

اما در قسمت شمالي کمربند، اين عبارت درج است:" هذه الکسوة صنعت في مکة المکرمة بأمر خادم الحرمين الشريفين."

در روي پرده دروازه کعبه ، آياتي از قرآن کريم مثل:" رب أدخلني مدخل صدق و أخرجني مخرج صدقٍ و اجعل لي من لدنک سلطاناً نصيراً" به اشکال گرد و مربع نقش گرديده است، و در پايين تر آن، آيه مبارکه :" و لا تهنوا ولا تحزنوا و أنتم الأعلون إن کنتم مؤمنين." و پس از آن آية الکرسي نقش يافته است.

همه اين نوشته ها با رشته هاي نقره اي طلا فام با خط زيبا نقش گرديده است.