پانزدهم ذیحجه سالروز ولادت دهمین پیشوای شیعیان امام هادی(ع) است. امام همامی که با درخشش کلام نورانی خویش، روشنگر تاریکی جهل زمان شد و با به یادگار نهادن اثرهای گرانبهای زیارت جامعه و قدیریه، حقیقت ها و ارزش های دینی را در برابر دیدگان اهل یقین آشکار ساخت و معارف بلند امام شناسی را به گونه ای عمیق در میان شیعیان نهادینه کرد.

امام علی النقی(ع) دهمین پیشوای شیعیان در 15 ذیحجه 212 هجری در صریا، منطقه ای در نزدیکی مدینه دیده به جهان گشود. نام ایشان علی، کنیه اش ابوالحسن بود و لقب هایی چون نجیب، مرتضی، هادی، نقی، عالم، فقیه، امین، مؤتمن و طیب داشت.

صیانت و پاسداری از آموزه های اصیل اسلامی در هنگامه جور و ستم عباسیان، رسالتی بسیار سخت و طاقت فرسا را برای دهمین پیشوای شیعیان(ع) و یارانش ترسیم کرد. دورانی که حاکمیت تزویر، زمینه های افول ارزش های اسلامی را فراهم آورده بود و با ایجاد فشار و محدودیت بر خاندان امامت و پیروان آنان، اجازه روشنگری را به امام هادی(ع) نمی داد اما ایشان با وجود شرایط خفقان و استبداد حکومت عباسی به رسالت الهی خویش عمل و با درایت و بینش توحیدی خویش، والاترین معارف توحیدی و اعتقادی را برای مسلمانان تبیین کرد و راه سعادت حقیقی را به آنها نشان داد.

ترس از افشاگری امام(ع) سبب ایجاد، محدودیت‌هایی از طرف حاکمان عباسی برای ایشان شد، به گونه ای که پیوسته وی را در مرکزهای نظامی زیر نظر و کنترل شدید داشتند و کمتر امکان ارتباط علنی و آزاد را با یاران و اصحاب به ایشان می دادند. 

روشنگری های امام هادی(ع) سبب شد تا در سال 254 هجری با زهر کین معتمد عباسی در سامرا به شهادت برسد و پیکر مطهر این امام همام(ع) را در سامرا به خاک سپردند. 

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز میلاد امام هادی(ع) با حجت الاسلام «سعید بهمنی» عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به گفت وگو پرداخته است. 

حجت الاسلام بهمنی در توصیف ویژگی های شخصیتی امام علی النقی(ع)، گفت: امامان همه نور واحد هستند و ویژگی های شخصیتی یکسانی دارند اما موقعیت تاریخی و حادثه هایی که در دوره هرکدام اتفاق می افتد، برخی خصلت ها را در آنها نمایان تر و آشکارتر می سازد. امام هادی(ع) پس از شهادت پدر گرامی خویش امام جواد(ع) در دوران کودکی به امامت رسید و در این ویژگی با پدر بزرگوار خود یکسان است. دوره امامت دهمین پیشوای شیعیان 34 سال طول کشید اما در این مدت زیر کنترل شدید حکومت عباسیان بود. حکومت عباسیان ثبات چندانی نداشت و از این جهت خلیفه های عباسی خیلی نگران جنبش ها و اعتراض های گروه های مختلف بودند و نسبت به شیعیان و امام(ع) حساسیت ویژه ای داشتند. علاقه و گرایش مردم نسبت به امام علی النقی(ع) یکی دیگر از علت هایی به شمار می رفت که دشمنی عباسیان را برانگیخته بود و همین امر سبب شد تا حاکم عباسی وی را به سامرا احضار کند و حضور دهمین پیشوای شیعیان در سامرا با شرایطی بسیار دشوار و حدود 20 سال و 9 ماه به طول انجامید.

عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور وجه ممتاز امام علی النقی(ع) را شکل گیری منسجم تر سازمان وکالت ارزیابی و بیان کرد: به دلیل نظارت و کنترل شدید نیروهای نظامی حاکم وقت بر امام(ع) ارتباط ایشان با بدنه شیعه به وسیله وکیلان و نمایندگان صورت می گرفت و بدین ترتیب، سازمان وکالت نهادینه شد و گسترش یافت. انسجام سازمان وکالت از زمان امام رضا(ع) آغاز شده بود و در دوره امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) به کمال خود رسید و این امر به منظور آماده سازی شیعیان برای دوره غیبت امام زمان(عج) بود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به این پرسش که امام هادی(ع) با وجود حصر، چگونه به روشنگری و هدایت مردم می پرداخت، یادآور شد: دهمین پیشوای شیعیان به وسیله نمایندگان به صورت موردی به ابهام ها و پرسش های مسلمانان پاسخ می گفت اما مساله ای که سازمان وکالت را تکمیل می کرد 2 اثر ارزشمندی به شمار می رفت که ایشان از خود به یادگار نهاد که در میان دیگر آثار و سخنان ایشان ممتاز و متفاوت بود و به نوعی مرامنامه شیعه محسوب می شد، یکی «زیارت جامعه» و دیگری «زیارت قدیریه» است. ترویج این 2 اثر در میان پیروان آن بزرگوار به نوعی غیبت و دسترسی نداشتن به امام(ع) را جبران می کرد چون که آنها به گونه ای منظم و عمیق، معارف بلند امام شناسی را در برمی گرفت و هم نسبت و وظیفه شیعه را به امام(ع) تبیین می کرد. کتاب «زیارت جامعه» حدود 28 مولفه از شاخصه های شیعه را مشخص می کند و به طور عمیق و مفصل به وجود امامان و ویژگی های آنها می پردازد.

وی «زیارت جامعه» و «زیارت قدیریه» را ارزشمندترین یادگار امام(ع) دانست و اظهار داشت: امام هادی(ع) در شرایط حصر، ذهنیت شیعه را با این 2 اثر مدیریت کرد تا پیروانش در زمان غیبت ایشان از انسجام نظری برخوردار باشند. اینک نیز با گذشت سده ها از زمان زندگی امام(ع) اگر رهروان آن حضرت به هیچ منبعی دسترسی نداشته باشند و تنها به همین 2 کتاب مراجغه کنند برای تمام معارف نظری و راهبردی آنها، کفایت می کند. زیارت جامعه امام علی النقی(ع) منشور بلند امام شناسی با محتوای بسیار غنی است و در آن به توصیف تمام معصومان می پردازد که همه آنها به لحاظ عصمت حجیت دارند و پیشوا هستند و زیارت قدیریه به طور خاص به شخصیت و موقعیت امیرمومنان(ع) می پردازد و امام علی(ع) را سرسلسله اوصیا و امامان معرفی می کند. 

حجت الاسلام بهمنی در ارتباط با طول عمر پایین چند امام پیش از حضرت مهدی(عج)، توضیح داد: امام جواد(ع) 25 سال، امام هادی(ع) 42 سال و امام حسن عسگری(ع) 28 سال عمر کردند و این نشان می دهد که در آن شرایط بسیار سخت، آستانه تحمل حاکمان بنی عباس به شدت کاهش یافته بود. در دوره امام علی النقی(ع) 6 حاکم عباسی تغییر کرد و حکومت متزلزل بود و با وجود ایجاد یک پوسته نظامی بسیار سخت اما قطب های قدرت از درون رقابت شدیدی با هم داشتند و این تزلزل حکومت موقعیتی را فراهم می آورد تا پیام های امام راحت تر به پیروان آنان منتقل شود.

عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور با بیان این که امام هادی(ع) بر مرجعیت قرآن تاکید فراوانی داشت، گفت: امام(ع)به منظور تصحیح معرفت دینی مسلمانان، آنها را به قرآن سفارش می کرد و به پیروان خود توصیه می کند تا هر چیزی را با قرآن بسنجند و در صورت دسترسی نداشتن به امامان به عنوان حجت ناطق خداوند، حجت صامت که قرآن است در میان مسلمانان می تواند معرفت دینی آنها را ارتقا دهد. شمار راویانی که از امام(ع) روایت کرده اند بیش از 185 تن هستند که این امر نمایانگر تلاش بی وقفه امام هادی(ع) در روشنگری و هدایت مردم بوده است. امام همامی که در محاصره 90 هزار نظامی قرار داشت در این شرایط به بهترین شکل توانست با اصحاب و یاران خویش ارتباط برقرار کند و به هدایت جامعه مسلمانان بپردازد. 

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی درباره علت و چرایی به شهادت رساندن امام هادی(ع)، بیان داشت: امام علی النقی(ع) با وجود آن که در حصر قرار داشت اما از محبوبیت اجتماعی بالایی برخوردار بود. هرچند امام هادی(ع) با توجه به اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه انجام دادن نوعی قیام فراگیر را به صلاح نمی دانست اما حکومت عباسیان از وی می ترسید و به دلیل منزلت خاص امام(ع) در جامعه و ارتباط ایشان با مردم او را به چشم رهبری اجتماعی و با نفوذ می نگریست و حاکمان به شدت از این موضوع ترس داشتند که اطرافیان آنها به دهمین پیشوای شیعیان گرایش یابند و به او بپیوندند. افرادی که با امام علی النقی(ع) تعامل داشتند، حتی دشمنان وی به دلیل شخصیت و کرامت ایشان، نمی توانستند در برابر او کرنش نکنند و در محافل و جلسه هایی که امام هادی(ع) حاضر می شد، جذبه و شخصیت آن والامقام، جمع را تحت تاثیر قرار می داد و نمودهای علمی و رفتارهای حکیمانه این امام همام، بیانگر آن بود که ایشان با حاکم و وابستگان به حکومت به طور کامل متفاوت است و این عوامل بیش از عوامل اجتماعی سبب شد تا این وجود مقدس را به شهادت برسانند.