به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، مسجد خيف، از مهمترين مساجد منا به شمار مى‏ رود. درباره محل و فلسفه پيدايش آن، روايت جالب توجهى وجود دارد.

مى ‏دانيم كه در سال پنجم هجرت، مشركان مكه به تحريك يهوديان، پيمان اتحادى را با برخى از قبايل عرب امضا كردند تا به مدينه حمله كنند و ريشه اسلام را از اساس بر كنند. محلى كه آنان براى امضاى اين پيمان انتخاب كردند، جايى بود كه بعدها مسجد خيف در آنجا بنا گرديد. اين بدان معنا است كه در محلى كه مشركان پيمان ضد اسلام بستند، مسجدى بنا شد كه تا ابد شكست اتحاد قريش با قبايل عرب را فرياد كند.

خيف به محلى گويند كه در آنجا از شدت كوهستانى بودن منطقه كاسته شده اما هنوز به صورت دشت در نيامده است. چنين منطقه ‏اى در دامنه كوه صفايح قرار گرفته و مسجد نيز در همين ناحيه ساخته شده است.

مسجد خيف شاهد خطبه مهم رسول خدا-ص-در حجة الوداع بوده كه در روايات متن آن خطبه نقل شده است. به علاوه در روايات پيشوايان معصوم -عليهم السلام- آمده است كسى كه در منا است، تا مى‏ تواند نمازهايش را در مسجد خيف بخواند؛ چرا كه در آن هفتاد پيامبر-ص- نماز خوانده ‏اند. در نقلى هم آمده است كه مسجد خيف مدفن آدم-ع-است.

مسجد خيف از نخستين مساجد است و نخستين مشاهدات تاريخى از آن را از قرن سوم در دست داريم. در سال ۲۴۰ ه. ق. سيل آن را تخريب كرد. سپس بر جاى آن مسجدى بنا گرديد و سيل بندى نيز ساخته شد تا حفاظى براى مسجد باشد. مساحت مسجد در آن زمان ۱۵۰۰ متر مربع بوده است.

در اطراف مسجد خيف، رواقهاى كوچكى نيز بوده است. اين مسجد در سال ۵۵۶ ه. ق. به دست جواد اصفهانى وزير بازسازى شد. مسجد خيف در قرن نهم هجرى بناى باشكوهى داشته است.

مسجد خيف تا پيش از اين بازسازى، يك چهار ديوارى داشت. وسط آن بقعه ‏اى بوده كه مناره هم داشته و مشهور به مقام ابراهيم بوده است. شيخ عباس قمى در مفاتيح نوشته است كه كنار مناره نماز مستحبى (۶ ركعت) خوانده شود. در آن زمان كف مسجد، شنى بوده است.

آخرين بازسازى مسجد در سال ۱۳۹۲ ه. ق. به دست دولت‏ سعودى با بناى نسبتا بزرگ و رواقهاى متعدد و مساحتى در حدود ۲۳۶۶۰ متر مربع انجام گرفته است. طول اين مسجد ۱۸۲ و عرض آن ۱۳۰ متر است.

درب اين مسجد تنها در ايام منا باز است و در طول سال مسدود مى ‏باشد. متاسفانه در آن ايام هم، محل استراحت افراد بى سرپناه بوده و هيچ جاى عبادت در آن نيست. تنها در وقت نماز امكان خواندن نماز در آن هست.

منبع: آثار اسلامى مكه و مدينه‏، نوشته رسول جعفريان